Quy định xây cất trường học lỏng lẻo tăng thêm nghi ngờ về an toàn

Giới chức thẩm quyền của tiểu bang đã thường xuyên thất bại thực thi luật an toàn động đất các chỗ mấu chốt California cho những trường công, cho phép học sinh và giáo viên vào các toà nhà với cấu trúc sai sót và tiềm năng hiểm hoạ về an toàn được báo cáo khi đang xây.

Quản trị cấp cao của Sở Kiến Trúc Tiểu Bang - vị giám đốc quản trị tiêu chuẩn xây dựng của trường công - từ nhiều năm đã không làm gì cho 1100 dự án xây dựng khi mà giám thị các công trình này đã báo động đỏ về khuyết điểm an toàn. Vấn đề được ghi chép và lưu trữ nhưng không được tiểu bang theo dõi.

Luật California đòi hỏi văn phòng kiến trúc sư tiểu bang thực thi Field Act (Luật Công Trường) - điều lệ địa chấn cho trường học ban hành gần 80 năm qua. Luật được xem như tiêu chuẩn vàng về xây dựng, và đòi hỏi sự giám sát từ giới chức thẩm quyền tiểu bang để đảm bảo kỹ thuật và phẩm chất chuyên môn từ giai đoạn thiết kế đầu đến ngày học thứ nhất.

Field Act cho giới chức này “quyền lực cảnh sát của tiểu bang” trong việc xây cất trường công.
Nhưng trong hai thập niên qua, việc thực thi Field Act đã bị hỗn loạn thủ tục hành chánh cản trở, qua điều tra của cơ quan California Watch. Hàng chục ngàn trẻ em đến học ở những trường không có chứng nhận của Field Act đòi hỏi.

Tài liệu cho thấy những trường không có chứng nhận với vách không gắn móc, đèn nguy hiểm lơ lửng phía trên đầu trẻ, hàn dối trá, lối thoát hiểm cẩu thả cho học sinh khuyết tật, và báo động cháy hư hỏng. Những vấn đề này được thanh tra học khu và giám thị công trường của tiểu bang báo cáo và sau đó thất lạc trong vũng lầy của thủ tục giấy tờ.

Trong nhiều trường hợp, tiểu bang không biết giới chức thẩm quyền trường có sửa chữa những vấn đề này không. Thay vào đó, văn phòng kiến trúc sư tiểu bang gửi thư khuyến cáo cho ban quản trị và nhân viên hành chánh trường, và quay lưng đi.

“Đây là một khủng hoảng,” Steve Castellanos nói. Vị kiến trúc sư của tiểu bang California từ năm 2000 đến 2005 nhìn nhận rằng văn phòng mà ông từng quản trị cần một sự kiểm tra toàn bộ. “Tôi nghĩ là đã có thất bại trong hệ thống.”

Năm 2006, văn phòng kiến trúc sư tiểu bang phát hiện kiểm tra vật liệu xây dựng không thoả đáng, kiểm tra không được chấp thuận và không đủ tiêu chuẩn các trường, và các toà nhà “hoàn tất với hiểm nguy vì xây dựng cẩu thả” tăng lên, theo báo cáo và điện thư của ban công tác nội bộ.

Tiểu bang không thể bảo đảm an toàn cho học sinh và giáo viên tại mỗi trường mà không tháo mở hàng ngàn dự án xây dựng. Điều này đòi hỏi liên lạc với vô số kiến trúc sư và nhà thầu, viếng thăm những trường học, và duyệt lại từng xấp dầy tài liệu dự án đã cũ từ nhiều năm, và ngay cả từ nhiều chục năm qua.

Giới chức thẩm quyền từ văn phòng kiến trúc sư tiểu bang nói rằng học khu đã tránh né Field Act, nêu lên cách lưu trữ hồ sơ cẩu thả của các nhân viên hành chánh nhà trường và sự truyền thông yếu kém với giới chức thẩm quyền của tiểu bang.

“Chúng tôi chắc chắn có thấy thiếu ghi chép tài liệu. Chúng tôi thấy thiếu đồng nhất trong một số các tài liệu đệ trình,” Howard “Chip” Smith, người trở thành trưởng phòng kiến trúc sư tiểu bang từ tháng 8 nói. “Nhưng chúng tôi chưa thật sự thấy một trường hợp nào có hiểm nguy đáng kể cấp thời trong những dự án này.”

Hồ sơ của trường Southeast Middle chúng tỏ rằng sự thất bại trong quy định đã đưa tới sự báo động như thế nào.

Người trả thuế đã chi trả 52 triệu để xây dựng trường trên xưởng cũ của General Motors ở South Gate, gần Los Angeles. Trường khai trương năm 2004,nằm trong vùng đất lỏng có thể trở thành bùn sệt trong một trận động đất, theo báo cáo của một cơ quan địa chất do học khu Los Angeles Unified School District thuê.

Cả hai kiến trúc sư trưởng và thanh tra công trường này đã nhấn mạnh rằng đại đa số cửa sổ trung tâm toà nhà lớp học lắp đặt không đúng cách. Bây giờ, hơn 1300 học sinh trung-tiểu đã trà trộn, gửi tin nhắn và lắng nghe các giáo viên ngay bên cạnh những cửa sổ mà các giới chức thẩm quyền nhà trường đã khuyến cáo, có thể rơi ra và vỡ tung trong một cơn động đất.

Được biết sự việc này, văn phòng kiến trúc sư tiểu bang đã từ chối không cấp chứng chỉ Field Act cho nhà trường, và đã xếp dự án vào hồ sơ mà không có theo dõi chi tiết cho đến khi có liên lạc của cơ quan California Watch.

Văn phòng kiến trúc sư tiểu bang nói họ không tin đang có “vấn đề an toàn trong dự án.” Trong một cuộc phỏng vấn, giới chức thẩm quyền học khu Los Angeles Unified School District nhấn mạnh trường Southeast được xây dựng theo tiêu chuẩn Field Act và những giai đoạn thiết kế quan trọng đã được văn phòng kiến trúc sư tiểu bang phê chuẩn

Nhưng một cựu thanh tra L.A. từng làm việc với nhà trường tiếp tục đặt nghi vấn những cửa sổ bị kiếm khuyết có được sửa chữa hay không. Để biết chắc, ông nói, học khu sẽ phải tháo mở vách và kiểm tra những mối giao nối các cửa sổ - và không có chứng minh việc này đã được thực hiện.

“Tôi có đưa các con tôi, hay các cháu tôi, đến học ở đây không?” Không, tôi sẽ không làm, thanh tra David Bridi nói. “Các cửa sổ đó rất to.”

Field Act trở thành luật ban hành sau thảm hoạ động đất Long Beach năm 1933 phá huỷ và làm hư hại nặng 230 toà nhà lớp học gần trung tâm địa chấn. Giới chức thẩm quyền cho rằng hàng ngàn trẻ em có thể đã thiệt mạng nếu trận động đất xảy ra trong giờ học.

Sứ mạng trọng tâm của Sở Kiến Trúc Sư Tiểu Bang là thực thi Field Act và quá trình thanh tra học khu. Văn phòng này phải duyệt xét thiết kế và kỹ thuật xây dựng cho những dự án xây cất và tân trang trường để đoan chắc rằng các toà nhà có thể chịu đựng được những cơn rung chuyển trong một trận động đất.

Nếu một nhà thầu đổ bê-tông trên hàng loạt mối hàn trong một cột chống, một thanh tra do học khu thuê phải chứng kiến việc làm này và xác minh các mối hàn và bê-tông đáp ứng tiêu chuẩn Field Act. Một kỹ sư công trường của văn phòng kiến trúc sư tiểu bang phải giám sát các thanh tra này.

Các nhà phê bình tin rằng Field Act là bản sao chép của bộ luật xây dựng địa phương. Các nhà thi hành luật đã cố gắng một cách vô hiệu để huỷ bỏ nó, cho rằng luật này nặng nề và phức tạp. Nhiều nhà xây cất nói rằng luật tạo ra quá nhiều thủ tục giấy tờ vô bổ - và những đình trệ tốn kém khi họ chờ đợi hành động từ văn phòng kiến trúc sư tiểu bang.

Nhưng các chuyên gia địa chấn nói rằng luật cung cấp một hệ thống trách nhiệm quan trọng và là một lý do để không trẻ em nào bị thiệt mạng khi trường bị hư hại vì động đất ở California.

“Luật Field Act - bảo đảm họ có thông tin này và sẽ dùng nó một cách hiệu quả,” Peter Yanev nói. Ông là một kỹ sư địa chấn của World Bank (Ngân Hàng Thế Giới) với hơn 40 năm kinh nghiệm nghiên cứu những khuyết điểm địa chấn của các toà nhà. “Nếu không, sử dụng nó vào việc gì?”

Cho đến nay, những chuyên gia như Yanev nói họ tin rằng hầu hết các dự án trường học ở California đã được chứng nhận.

Mùa xuân vừa qua, khi cơ quan California Watch hỏi về các trường không được chứng nhận, Kỹ Sư Tiểu Bang lúc đó, David Thorman, một người do Schwarzenegger bổ nhiệm, ra lệnh cho văn phòng của ông kiểm tra hơn 1000 dự án xây dựng trường học mà, theo hồ sơ, đã hoàn tất trong khi những vấn đề an toàn không được giải quyết.

Qua các cuộc phỏng vấn và theo các hồ sơ, không lâu sau đó, văn phòng kiến trúc sư tiểu bang bắt đầu đổi những dự án không được chứng nhận qua một chỉ định kém hơn, mà không có viếng thăm các trường. Giới chức thi hành luật chỉ xem xét lại vài thủ tục giấy tờ trong hồ sơ dự án, theo một điện thư của Masha Lutsuk, một nhân viên hành chánh văn phòng kiến trúc sư tiểu bang.

Sở bắt đầu lo lắng về phản ứng của công chúng. Năm qua, trong một buổi họp của những kiến trúc sư, kỹ sư, và chuyên gia xây cất có tiếng tăm, khi đang bàn luận về vấn đề chứng nhận và điều tra của California Watch, một quản lý vùng của sở đã nói, “Chỉ là vấn đề thời gian trước khi sự việc này nổ tung vào mặt tất cả chúng ta.”


Phóng viên Erica Perez, Anna Werner, Kendall Taggart, Agustin Armendariz và Krissy Clark đóng góp vào báo cáo này.

Bài do Robert Salladay và Mark Katches tổng-biên.
Nikki Frick chỉnh sửa.

California Watch, nhóm điều tra báo cáo rộng rãi nhất của tiểu bang, là một dự án của trung tâm độc lập, vô vị lợi Center for Investigative Reporting. Liên lạc với phóng viên qua mạng cjohnson@californiawatch.org.